Dworki i pałace

Zespół pałacowy w Samoklęskach Dużych

Okazały murowany dwór, zwany pałacem został wzniesiony w popularnym w Wielkopolsce od około 1830 roku stylu neorenesansowej willi Palladyńskiej. Ten typ architektury szczególnie modny wśród niemieckich junkrów i bogatej burżuazji, propagowany był przez architektów berlińskich, a stamtąd promieniował na całe ówczesne Niemcy. Interesujący nas obiekt wzniesiono w 1865 roku specjalnie dla rodziny von Poll. Charakterystycznym jego elementem był wyraźnie rzucający się w oczy układ trzytraktowy z centralną sienią, z kolistymi schodami oraz salą użytkowaną jako jadalnia i zarazem pełniącą funkcje salonu. Pierwotne wnętrza budynku zostały częściowo zamienione przebudową dworu już z końcem XIX wieku, a przede wszystkim zmianami, jakie zaszły po 1945 roku. Budynek dworski, głównie po 1954 roku, przeszedł znaczne zmiany zarówno zewnętrzne, jak i wewnętrzne. Założono centralne ogrzewanie, jednocześnie rozbierając piece kaflowe. Wielką stratę poniosło pokrycie dachowe, które pierwotnie było łupkowe, a zastąpiono je papą. W 1945 roku Armia Czerwona w pałacu zlokalizowała szpital polowy dla żołnierzy radzieckich. Później majątek wraz z pałacem przejęło Państwo i utworzono tu Państwowe Gospodarstwo Rolne. W pałacu na parterze mieściły się biura, a na piętrze mieszkania. W latach 60-tych w pałacu mieściło się przedszkole. Następnie majątek stanowił własność Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa. Obecnie jest to własność prywatna. Z dawnego bujnego parkowego otoczenia dworu do dziś pozostały już tylko resztki starodrzewia oraz niskiej zieleni, w tym roślinności iglastej.

Zespół pałacowy w Zalesiu

Około 1869 roku Karol Goetlib Kiehn wybudował pałac, gorzelnię i inne budynki gospodarcze. Na podstawie testamentu po ojcu Zalesie przejął Georg Kiehn. To za jego rządów na terenie majątku wzniesiono budynki dla pracowników folwarcznych. Po śmierci Georga Kiehna w 1922 roku folwarkiem bardzo krótko zarządzała jego żona Maria Bohman Kiehn, ale od 1927 roku gospodarstwo przeszło w ręce córki Griedy Leokadii von Rost. Do niej i jej męża Ottona von Rosta majątek należał do zakończenia II wojny światowej. W sierpniu 1946 roku Zalesie przeszło na własność Skarbu Państwa. Po 1946 roku w pałacu założono Szkołę Rolniczą. Na początku lat 50-tych mieścił się w nim Inspektorat Państwowych Gospodarstw Rolnych powiatu szubińskiego. W 1970 roku po rozwiązaniu Inspektoratu budynek użytkowany był przez Dyrekcję PGR w Zalesiu. Od 1993 roku w pałacu mieściły się biura firmy G.R.O.S.Z. s.c. oraz mieszkania. Obecnie jest to własność prywatna. Najbardziej na północ wysunięta jest część parkowo-pałacowa majątku z dominującym dworem, pobudowanym w dużym parku krajobrazowym o bogatym drzewostanie. Park jest zachowany w niezmienionych granicach, o czytelnym układzie przestrzennym. Położony na pagórkowatym terenie, z polanką widokową na przeciwko elewacji ogrodowej dworu. Otoczony został murem ceglanym, którego większa część przetrwała do dzisiaj. Najstarsza wzmianka o zaleskim parku pochodzi z 1791 roku. Powierzchnia parku wynosiła 9 ha i do chwili obecnej zachowała się większa jej część. W liczącym sobie ponad pół tysiąca drzew parku co najmniej kilka jest tak starych, że zasługuje na miano pomników przyrody. Do najpiękniejszych okazów zaliczyć można cisy pospolite i klony pospolite, których obwód pnia dochodzi do 330 cm, a jawory dochodzą w obwodzie do 390 cm. Ponadto w parku występują atrakcyjne daglezje zielone i dęby szypułkowe. Najbardziej reprezentatywną budowlą dawnego majątku w Zalesiu jest dwór, który można określić mianem pałacu. Wzniesiono go w stylu eklekcyjnym z przewagą elementów późnoklasycystycznych. Frontem zwrócony ku południu, przed którym ulokowano podjazd z kamiennym basenem fontanny.

Pałac Jasminum
Zalesie, ul. Szubińska 1
89-200 Szubin

tel. (52) 384-84-12
kontakt@palac-jasminum.pl

Dworek Młynarza w Chobielinie

Chobielin - zespół młyński - w średniowieczu był własnością kasztelanii nakielskiej. W 1572 roku istniał tu folwark, w skład którego wchodził młyn stojący nad Notecią, pięć domów i pola uprawne.  Budynek usytuowano na rzucie prostokąta z dostawionym od strony elewacji frontowej gankiem, opartym na dwóch okrągłych kolumnach, zdobionych motywami stylu jońskiego i zwieńczonym dwuspadowym daszkiem krytym dachówką. Na początku XIX wieku chobieliński folwark z młynem funkcjonowały nadal, lecz liczba domów zmniejszyła się do trzech. Około połowy XIX wieku chobieliński majątek należał do rodziny Hulewiczów, którzy rozbudowali majątek o niewielki dwór w stylu neoklasycystycznym, wówczas potocznie zwany „dworkiem młynarza". W II połowie XIX wieku majątek ten wszedł w posiadanie niemieckiej rodziny Falkenberg. Szybko okazało się, że dla rozrastającej się rodziny Falkenberg dom ten stał się na tyle ciasny, że w 1880 roku od strony Noteci dobudowano dwukondygnacyjne skrzydło, które zostało rozebrane w 1988 roku. Falkenbergowie mieszkali w Chobielinie do przełomu 1919 roku, kiedy to na mocy traktatu pokojowego w Wersalu ziemie wielkopolskie znalazły się w granicach odrodzonego państwa polskiego. Na mocy porozumienia z dotychczasowymi właścicielami 17 grudnia 1919 roku majątek zakupił Polak Julian Reysowski. Reysowski wraz z żoną Walerianą z Marchlewskich mieszkali w Chobielinie do chwili wybuchu II wojny światowej. Wojna do Chobielina dotarła w południe 1 września 1939 roku. Julian Reysowski zdecydował rozpoczęcie przygotowań do opuszczenia majątku i wyruszenia do Garwolina pod Warszawą. Większość dobytku, głównie meble zostały we dworze, a część zakopano w parku. Po wojnie w 1946 roku majątek został upaństwowiony i włączony do PGR Wieszki. Kilkanaście lat później doszło do podziału dawnego folwarku chobielińskiego i młyn stał się własnością Państwowego Zakładu Rybnego w Ślesinie, natomiast dwór przejęło Przedsiębiorstwo Obróbki Drewna w Potulicach. Pozostawał w jego gestii, aż do 1988 roku, kiedy to po częściowej rozbiórce wystawiony został na sprzedaż. W czerwcu 1988 roku założenie dworsko - parkowe zakupili państwo Teresa i Jan Sikorscy z Bydgoszczy. Dla rozróżnienia majątek przy Noteci nazwano Chobielin Młyn, natomiast położoną powyżej osadę mieszkalną folwark Chobielin. W osadzie zamieszkiwali pracujący w majątku robotnicy wraz z rodzinami. Tutaj znajdowała się większość budynków inwentarskich z końmi, bydłem, trzodą i owcami. Dwór zaprojektowany został na rzucie prostokąta rozwiniętego na osi północ-południe. Od strony elewacji wschodniej i zachodniej, występują portyki z kolumnami poprzedzone schodami. Do środka dworu można wejść zarówno z od strony elewacji wschodniej, jak i zachodniej. Łączna kubatura budynku dworskiego wynosi 3.600m3,natomiast powierzchnia użytkowa 493,5m2. Dworek Młynarza otoczony jest pięknym założeniem ogrodowo-parkowym. W jego roślinności dominują głównie drzewa i krzewy liściaste. Wśród nich dominują klony, olchy, brzozy, graby, buki, jesiony, topole, dęby, modrzewie oraz lipy, wiązy, kaliny, świerki, sosny. Park urozmaicają gęsto porośnięte jary, wąwozy, gdzieniegdzie roślinność rośnie w regularnych szpalerach i dawnych alejach. Bardzo ciekawym budynkiem pochodzącym z II połowy XIX wieku jest leśniczówka. Budynek usytuowano na rzucie prostokąta z dostawionym od strony elewacji frontowej gankiem, opartym na dwóch okrągłych kolumnach, zdobionych motywami stylu jońskiego i zwieńczonym dwuspadowym daszkiem krytym dachówką.

Zespół dworski w Chraplewie

Założenie dworsko-parkowe powstało w I połowie XIX w. i pobudowane zostało przez rodzinę Złotnickich. Gdy właścicielami zostali Ponikiewscy, dokonali rozbudowy dworu o skrzydło wschodnie, nadając tej części budowli bardziej dekoracyjny charakter. Do najstarszych budynków zalicza się dwór, który został gruntownie przebudowany i powiększony na początku XX w. Po rozbudowie dwór przybrał kształt zbliżony do litery L. Zbudowany jest z cegły ceramicznej czerwonej, palonej, jako po części jedno, a po części dwukondygnacyjny budynek. Ogólna kubatura dworu wynosi 2.827m3, natomiast powierzchnia użytkowa - 650m². Do dzisiaj wokół dworu zachował się jeszcze 2,2 ha fragment założonego również w I połowie XIX wieku parku z czytelnym układem alejek i mieszanym starodrzewem oraz stawem, zlokalizowanym w części północnej parku. Wzdłuż stawu biegnie regularna aleja lipowa. Ponadto park porasta atrakcyjny zestaw roślinności, wśród której możemy wyróżnić ciekawe okazy kasztanowców, klonów, dębów, wiązów i platanów.

Zespół dworski w Pińsku

Dawny majątek w Pińsku, szczególnie jego architektura, do dzisiaj zachował się w ogólnych swoich zarysach. Zarówno wówczas, jak i dziś daje się zauważyć jego wyraźny podział na trzy części, czyli pałacową-parkową, podwórze gospodarcze i osadę mieszkalną. Całość zewsząd otoczona jest polami uprawnymi i łąkami. Najbardziej wysunięty w kierunku północnym jest park, w którym znajduje się pałac oraz stojąca nieopodal oranżeria. Park otoczony został w większości pełnym ceglanym murem, natomiast od frontu płotem w postaci ceglanych słupów z metalowymi kratami.

Najciekawszym elementem całego dawnego majątku w Pińsku jest okazały dwór, zwany przez miejscowych mieszkańców pałacem. Powstał on z inicjatyw rodziny Mycielskich około 1870 roku, jako masywny, klasycystyczny budynek, z otaczającym go wokół rozległym parkiem krajobrazowym z szeregiem regularnych alejek i z oryginalnym, obecnie w niektórych przypadkach unikatowym drzewostanem. Prawdopodobnie pałac pobudowano w miejsce wcześniej już tu stojącego mniejszego dworu, stawiając go w otoczeniu pochodzącego z połowy XIX wieku, liczącego obecnie około 9,5 ha parku i znajdującego się na terenie sporej wielkości stawu przecinającego park na dwie części. Obecnie park tworzy raczej zwarty system roślin, w którym można wyróżnić wiązy, klony, kasztanowce, jesiony, brzozy, świerki, olchy czy lipy. Idąc w kierunku północnym, park łączy się stopniowo z sąsiadującym z nim lasem. W czasie II wojny światowej majątek został zarekwirowany przez Niemców. Po wojnie całe założenie folwarczne przeszło na własność Skarbu Państwa. Pałac stał się siedzibą Państwowego Gospodarstwa Rolnego i jako zakład filialny podlegał początkowo PGR w Chraplewie, a następnie w Zalesiu. W II połowie lat 70-tych XX wieku gospodarstwo z pałacem przeszło na własność PGR Chwaliszewo. Następnie przez kilka lat, od początku lat 80-tych, prowadzona była działalność samodzielnego już zakładu rolnego. W 1993 roku cały zespół pałacowo-parkowy przejęła Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa, a użytkownikiem - dzierżawcą zostało miejscowe Gospodarstwo Rolne Sp. z o.o. Obecnie właścicielem majątku jest Agropin Sp. z o.o.

Zespół dworski w Słupach

Folwark w Słupach leży na uboczu od ważniejszych dróg, położony jest na niewielkim malowniczym wzgórzu opasany wąską wstęgą rzeki Gąsawki. Do dzisiaj zachował się widoczny zarys dawnego folwarku, podzielonego na trzy wyraźne części: pałacowo-parkową, podwórze gospodarcze i osadę mieszkalną. Park otoczony jest starym murem. Na terenie parku na zachód od pałacu, krótko po wojnie zbudowano magazyn, burząc w ten sposób harmonię tej części majątku. Obecnie magazyn pełni funkcję budynku mieszkalnego.Najciekawszym i najbardziej okazałym pomnikiem dawnej świetności majątku jest pałac, gruntownie przebudowany w latach 1880-1895 przez Adama Żółtowskiego. Pierwotnie powstał on na przełomie XVIII/XIX wieku i pomimo tak gruntownej przebudowy sto lat później, na podstawie niektórych jego fragmentów zachowanych do dzisiaj można zauważyć, że przy jego budowie, zgodnie z ówczesną wielkopolską tendencją zachowano ściśle pełną symetrię z klasycznymi podziałami wewnętrznymi i nawiązującymi do antyku detalami zdobniczymi. Pałac jest bardzo obszerny. Jego kubatura wynosi 4.028m3, natomiast powierzchnia użytkowa 1.238m2. Obecnie właścicielem Pałacu jest Agencja Nieruchomości Rolnych Skarbu Państwa.